1. ÖDEME ŞEKİLLERİ
İhracat bedelleri, satış sözleşmesinde belirlenen ve bu genelgemizde esasları açıklanan ödeme şekillerine göre tahsil edilir.
Buna göre ihracatçılarca GB’nin 28. hanesine ödeme şekli olarak “Akreditifli Ödeme”, “Vesaik Mukabili Ödeme”, “Mal Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Akreditifli Ödeme”, “Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme”, “Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme”, “Peşin Ödeme”, “Özel Takas” veya “Bağlı Muamele” yazılır.
1.1. Akreditifli Ödeme
Bu ödeme şeklinde uluslararası kurallar ile bankacılık teamülleri uygulanır.
İhracat akreditiflerinin peşin ödemeye imkan veren kısımları, akreditiflerin kendi hükümlerine tabidir. Ancak, akreditif vadesi içinde (ek süreler dahil) ihracatın gerçekleştirilememesi veya fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yapılan ihracat bedelleriyle mahsup veya tasfiye suretiyle iade edilememesi halinde prefinansman kredisi hükümlerine tabi tutulur.
1.2. Vesaik Mukabili Ödeme
Bu ödeme şeklinde uluslararası kurallar ile bankacılık teamülleri uygulanır.
1.3. Mal Mukabili Ödeme
Bu ödeme şeklinde uluslararası kurallar ile bankacılık teamülleri uygulanır.
1.4. Kabul Kredili Ödeme
Kabul kredisi ile akreditifli, vesaik mukabili ve mal mukabili ödeme şekline göre ihracat yapılabilir.
1.5. Peşin Ödeme
İhracat bedelinin fiili ihraçtan önce tahsil edildiği bu ödeme şeklinde uygulanacak esaslar aşağıda açıklanmıştır.
1.5.1. Mal ve hizmet ihracı ile ihracat sayılan satış ve teslimler karşılığında gelen peşin bedeller ihracatçı veya yurt dışında yerleşik kişiler adına açılan DTH’lere alınabilir ve bu hesaptan kısım kısım alışı yapılabilir.
DTH’ye alınan söz konusu dövizlerin ihracat hesabının kapatılmasında kullanılabilmesi için mutlaka DAB düzenlenmesi gerekir.
DTH’ye alınan peşin bedelin, diğer ödeme şekillerine göre gerçekleşen ihracatın bedeli olarak da alışı yapılabilir. Bu durumda ihracat bedelinin en az %70’inin fiili ihraç tarihinden itibaren 90 gün içinde alışının yapılması halinde ihracat hesabı kapatılır, kalan tutar ihracatçının serbest kullanımına bırakılır.
1.5.2. Alışı yapılan peşin bedelle ilgili olarak düzenlenecek DAB üzerinde;
• Bedelin peşin ihracat bedeli olduğu,
• Ne şekilde gönderildiği (havale, efektif, çek veya kredi kartı),
• Peşin bedelin süresi
belirtilir.
1.5.3. Peşin bedel karşılığında ihracat, bedeli gönderen veya getiren ithalatçıya ya da bedeli gönderen veya getiren ithalatçının beyan edeceği bir diğer ithalatçıya yapılabilir.
1.5.4. Peşin bedeller, gönderenin muvafakati ile devreden ihracatçı firmanın yazılı beyanının alınması ve devralan tarafından tekrar devredilmemek kaydıyla başka bir ihracatçı firmaya devredilebilir.
Devir işlemi, DAB veya DTH’ye alınış tarihinden itibaren peşin bedelin kullanım süresi içinde kısmen veya tamamen ancak bir firmaya yapılabilir. Kısmi devir yapılan işlemlerde aynı firmaya bilahare devir yapılması mümkündür.
DAB düzenlenen işlemlerde;
• peşin bedelin tamamının devri halinde devralan ihracatçı firma adına yeni bir DAB düzenlenerek üzerine DAB’ın değişiklik sonucu yeniden düzenlendiğine dair not konulur ve eski DAB yenisine iliştirilir,
• peşin bedelin kısmen devredilmesi halinde ise devredilen kısım için devralan ihracatçı firma adına DAB düzenlenir, daha önce peşin bedelin alışı sırasında devreden adına düzenlenen DAB devredilen kısım kadar iptal edilir.
1.5.5. Peşin bedel karşılığı ihracatın, DAB’ın düzenlendiği tarihten, bu dövizlerin DTH’ye alınmış olması halinde ise bu hesaba alınış tarihinden itibaren 18 ay içinde yapılması gereklidir. Ancak gemi inşa ve ihracının (hazır gemi hariç) finansmanı amacıyla getirilecek peşin bedelin kullanım süresi 24 aydır. Gemi inşa ve ihracı için gelen peşin bedel karşılığında başka bir mal ihraç edilmesi halinde bu süre 18 ayla sınırlıdır.
Dahilde işleme izin belgesi, vergi, resim ve harç istisnası belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır.
Bankalarca 18 aydan kısa vadeli peşin bedelin süresi 18 aya, gemi inşa ve ihracı amacıyla getirilen peşin bedelin süresi de 24 aya kadar uzatılabilir.
Peşin bedellere ilişkin ek süre, 2000/1 Sayılı İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkındaki Tebliğin 17. maddesinde belirtilen mücbir sebep ve fevkalade hal durumlarından birinin varlığı halinde Tebliğde belirtilen esaslara göre Dış Ticaret Müsteşarlığı veya döviz alışını yapan bankaca verilir.
1.5.6. Peşin bedel taahhüdüne sayılacak ihracatın tespitinde fiili ihraç tarihi esas alınır. Ancak firma lehine olması halinde GB’nin “A” hanesinde kayıtlı tescil tarihinin de esas alınması mümkündür.
1.5.7. Peşin bedel taahhüdüne sayılacak ihracat tutarı olarak GB’nin 22. hanesinde kayıtlı toplam fatura bedeli esas alınır.
1.5.8. Peşin bedel için bankalarca garanti verilebilir.
1.5.9. Fındık dışında başka bir malın ihracı amacıyla gelen peşin bedel karşılığında fındık ihracı yapılamaz. Bu sebeple fındık ihracı için gelen peşin bedelle ilgili olarak düzenlenecek DAB’ın üzerine peşin fındık bedeli olduğu kaydedilir.
Fındık için gelen peşin bedelin ihracat taahhüdü de başka bir mal ihracatıyla kapatılamaz.
1.5.10. İhracatçılarca kesin satıştan önce “konsinye avansı” olarak alışının yapılması istenen bedellerin alışı peşin bedel olarak yapılır.
1.5.11. Peşin bedel (ihracat akreditiflerinin peşin ödemeye imkan veren kısımları dahil) faiz şartıyla gönderilmiş ise peşin bedelin ihracat taahhüdü, gelen bedele faiz tutarının ilavesiyle elde edilen tutardır.
1.5.12. Türkiye’de İkamet Etmeyenlere Özel Fatura ile Yapılan Satışlar Hakkındaki 2003/3 Sayılı Tebliğ kapsamında gelen peşin döviz karşılığında
yapılan satışlar, buna ilişkin özel faturanın DAB ile, DAB’ın da özel fatura ile ilgili gümrük müdürlüğünce irtibatlandırılıp onaylanması kaydıyla peşin döviz hesabının kapatılmasında kullanılabilir.
1.5.13. Peşin bedelin ihracat taahhüdünün kapatılması
Peşin bedelin ihracat taahhüdü, karşılığında ihracat yapılması şartıyla aşağıdaki şekillerde kapatılır.
1.5.13.1. Peşin bedelin mal ihracı suretiyle kapatılması
İhracatçılarca, 28. hanesinde ödeme şekli “Peşin Ödeme” yazılı olan GB’ler peşin bedele ilişkin DAB’ı düzenleyen bankaya ibraz edilir.
Bankalarca peşin bedel hesabı kapatılırken gerekli kontrol yapılarak DAB’ın firma ve banka nüshasına GB’nin tarih, sayı ve tutarı kaydedilir.
İmalatçı veya tedarikçi firma adına alışı yapılan peşin bedelin ihracat taahhüdü, aracı ihracatçı vasıtasıyla peşin bedeli gönderene veya gönderenin onayıyla diğer bir ithalatçıya yapılan ihracata ilişkin GB’de lehine peşin bedel alışı yapılan imalatçı veya tedarikçi firma unvanının kayıtlı olması veya imalatçı veya tedarikçi firmanın ihracatçıya düzenlediği faturanın ibrazı halinde kapatılır.
Peşin bedel, ihraç bedellerinin tahsil süresi ile peşin bedelin süresi içinde beyan edilmek kaydıyla peşin bedelin alışından önce veya sonra bedeli gönderene ve/veya gönderenin onayıyla diğer bir ithalatçıya yapılmış olan ihracatın taahhüdüne sayılır. Ancak imalatçı veya tedarikçi firma adına alışı yapılan peşin dövizlerin aracı ihracatçı vasıtasıyla peşin bedelin alışından önce veya sonra bedeli gönderene ve/veya gönderenin onayıyla diğer bir ithalatçıya yapılmış olan ihracatın taahhüdüne sayılabilmesi için GB’de imalatçı veya tedarikçi firma unvanının kayıtlı olması veya imalatçı veya tedarikçi firmanın ihracatçıya düzenlediği faturanın ibrazı gerekir.
Peşin bedelin alışından önceki bir ihracatın, peşin bedelin taahhüdüne sayıldığı işlemlerde; peşin bedele ait DAB iptal edilerek taahhüde sayılan GB ile irtibatlı yeni bir DAB düzenlenir ve üzerine ödeme şekli değişikliği sonucu düzenlendiğine ilişkin not konulur. Peşin bedele ilişkin DAB tutarının taahhüde sayılan GB tutarından fazla olması halinde ise kalan tutar kadar da peşin bedelle ilgili yeni bir DAB düzenlenmesi ve iptal edilen DAB’ın yenisine iliştirilmesi gerekir.
1.5.13.2. Peşin bedelin mahsuben iadesi suretiyle kapatılması
Peşin bedel, kullanım süresi içinde; TL karşılığı ihracatçıya ödenmemek kaydıyla fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde;
• Akreditifli, vesaik mukabili, mal mukabili veya kabul kredili ödeme şekline göre yapılan ihracat bedeliyle,
• İlgili oldukları ihraç partisinin DTH’ye alınan tutarıyla,
• İhracat, aracı ihracatçı vasıtasıyla yapılmış ise (İhracatın aracı ihracatçı vasıtasıyla yapıldığı hususu GB’de lehine peşin bedel alışı yapılan firma unvanının da kayıtlı olmasıyla tespit edilir.) aracı ihracatçının onayı alınmak kaydıyla aracı adına gelen ihraç bedeliyle iade edilmek suretiyle mahsuben ödenebilir.
b) Transfer yapılmadan önce;
• Peşin bedele ilişkin DAB’a iade edildiğine,
• İhracat gerçekleştirilmiş ise GB firma nüshası aslı üzerine peşin dövizin transferine mesnet teşkil ettiğine,
• İade ile ilgili DSB düzenlenmiş ise bu belgenin üzerine de peşin dövize ait DAB ve ihracatla ilgili GB’ye
ilişkin not konulur.
Ayrıca GB üzerinde daha önce bir başka peşin döviz veya prefinansman kredisinin iadesi işleminde kullanıldığına ilişkin bir notun bulunmaması gerekir.
c) Peşin bedel, ilgilinin talebi halinde kullanım süresi bitim tarihinden önce ihracat gerçekleştirilmeden iade edilebilir. Bu durumda kullanım süresi sonuna kadar gerçekleştirilen ihracat, peşin bedel taahhüdüne sayılır. Peşin bedel süre sonunda ihracatla kapatılmaz ise prefinansman kredisi hükümlerine tabi tutulur.
d) Peşin dövizin alışını yapan banka ile tasfiye suretiyle iade eden banka farklı ise tasfiye suretiyle iade eden banka, nezdindeki DAB nüshasına söz konusu notları koyması için alışı yapan bankaya yazılı olarak bilgi verir.
1.5.14. Peşin bedelin iadesi
Peşin bedel, karşılığında ihracatın gerçekleştirilememesi, ihracattan sağlanan bedellerle mahsuben veya tasfiye suretiyle iade edilememesi halinde döviz satışı yapılmak suretiyle banka kaynağından veya ilgilinin döviz hesabından ya da alacaklının kabulü halinde TL olarak iade edilebilir.
TL olarak gelen peşin bedel dövizle iade edilemez.
Peşin bedele ilişkin DAB’ın üzerinde ihracat kapatmasına, mahsubuna veya fiilen yapılmış bir ihracat sebebiyle hükmünden faydalanıldığına dair bir kaydın bulunmaması halinde bankalarca transfer yapılarak DAB üzerine iade edildiğine ilişkin not konulur.
1.5.15. Peşin bedelin iade edilmesi veya ihracatın süresi içinde (ek süreler dahil) gerçekleştirilememesi halinde peşin bedel, DAB’ın düzenlendiği veya DTH’ye alındığı tarihten itibaren prefinansman kredisi hükümlerine tabi tutulur.
Peşin bedel hesabının kapatılamaması halinde kambiyo müdürlüğüne herhangi bir ihbar yapılmaz.
1.6. Alıcı Firma Prefinansmanı
Mal ve hizmet ihracının finansmanında kullanılmak amacıyla yurt dışındaki alıcıdan sağlanan bu dövizlerin alışı peşin bedel olarak yapılır.
Süreler dahil bütün konularda peşin bedel hükümleri uygulanır.
1.7- Özel Takas
Mal ve/veya hizmet ihraç ve ithalinde tarafların aynı gerçek veya tüzel kişiler olması halinde mal ve/veya hizmet ihraç bedelleri ile mal ve/veya hizmet ithal bedelleri herhangi bir para hareketi söz konusu olmaksızın kısmen veya tamamen takas (mahsup) edilebilir.
Takas talebi;
● Mal ve/veya hizmet ihracatının önce yapılması halinde mal ihracatı için ihracatla ilgili olarak belirlenen tahsil süreleri, hizmet ihraç bedelleri için ise hizmete ilişkin fatura ve/veya hakediş raporu tarihinden itibaren 180 gün içinde,
● Mal ithalatının önce yapılması halinde ithal tarihinden itibaren 180 gün, hizmet ithalinin önce yapılması halinde ise mal ihracına ilişkin bedellerin tahsil süreleri içinde
bankalara yapılır.
Hizmet ihracı bedelleri ile hizmet ithali bedellerinin takas talebi herhangi bir süreyle sınırlı değildir.
Takas talebinde, mal ithal ve ihracı için ithalat ve ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin belgelerin, hizmet ithal ve ihracında ise fatura ve/veya hakediş raporunun ibrazı gerekir.
Hesapların izlenmesi bakımından ithalat ve ihracat işlemleri aynı banka tarafından yürütülür.
Bankalarca, takasa tabi tutulan bedeller için TL olarak aynı kur üzerinden DAB ve TPTB düzenlenir. Bu belgelerde kayıtlı kur, düzenlenme tarihindeki TCMB döviz alış kurundan az olamaz.
Aracı ihracatçı vasıtasıyla yapılan ihracatta, bağlı muamele kapsamında olmaksızın yurt dışındaki satıcı ve alıcının aynı gerçek veya tüzel kişi olması, ithalat ve ihracata ilişkin GB’lerde imalatçı ve ihracatçı firma unvanlarının birlikte kayıtlı olması, mahsup işleminden yararlanacak firmanın imalatçı niteliğini haiz olduğunun sanayi sicil belgesi veya diğer belgelerle tevsiki ve fiili ihraç veya ithal tarihinden itibaren 180 gün içinde mukabil ithalat veya ihracatın gerçekleştirilmesi kaydıyla imalatçı ve ihracatçıların yapacakları ithalat ve ihracata ilişkin mal bedelleri, kısmen veya tamamen takas (mahsup) edilebilir. Bu durumda takasa tabi tutulan bedeller için TL olarak aynı kur üzerinden ihracatçı adına DAB, imalatçı adına TPTB düzenlenir.
Dış ticaret sermaye şirketleri ve sektörel dış ticaret şirketleri aracılığıyla yapılan ihracatta da yurt dışındaki satıcı ve alıcının aynı gerçek veya tüzel kişi olması, firmalardan muvafakat yazısı alınması, ihracata ilişkin GB’de tedarikçi firma unvanının kayıtlı olması veya firmanın tedarikçi niteliğini haiz olduğunun satış faturasıyla tevsiki kaydıyla tedarikçi firmanın yaptığı ithalatın bedelleri dış ticaret sermaye şirketleri ve sektörel dış ticaret şirketlerinin ihracat bedelleri ile kısmen veya tamamen takas (mahsup) edilebilir.
Malların ithalatı sırasında ilgililerce GB’ye ödeme şekli olarak “Özel Takas” yazılır. İlgili gümrük müdürlüğünce de söz konusu GB’nin 28. hanesinde kayıtlı bankaya bu ithalatla ilgili gerekli bilgi iletilir.
Mal ihracının takasa tabi tutulmayan kısmının tahsilinde genel esaslar uygulanır.
İthalatla ilgili olarak bankaya ulaşan bilgiye istinaden ithal tarihinden itibaren 180 gün içinde bir ihracat veya hizmet ihraç bedeli ile bu ithalatın takas edilmesi talebinde bulunulmaz veya söz konusu bedeller ithalat bedeli tutarını karşılamaz ise ithalatın karşılanmayan kısmı mal mukabili ödeme hükümlerine tabi tutulur.
Takas konusu ihracata ilişkin GB’nin, peşin bedelin tasfiyesi suretiyle kapatılmasında kullanılması mümkündür.
GB’de ödeme şekli mal mukabili belirtilmek suretiyle gerçekleştirilen ithalat ve/veya ihracat işleminin özel takas ödeme şekline dönüştürme talepleri, takas taleplerine ilişkin süreler içinde müracaat edilmesi, ihracat ve ithalatla ilgili bedellerin alış ve satış işlemlerinin yapılmadığının tespit edilmesi ve bu işlemlere ait GB’lere takasa tabi tutulduğuna dair not konulması kaydıyla yerine getirilir.
Mal mukabili ödeme şekline göre yapılan ithalatın özel takasa dönüştürme taleplerinin, hizmet ithalatının tabi olduğu süreler içinde yapılması gerekir.
1.8. Bağlı Muamele
İthal edilen mal, hizmet ve teknoloji bedelinin mal, hizmet ve teknoloji ihracıyla karşılandığı, ithal veya ihraç fazlalığının döviz olarak ödendiği veya tahsil edildiği bu ödeme şeklinde aşağıda belirtilen esaslar çerçevesinde işlem yapılır.
1.8.1. Bankaca, ihracatçı firmanın üyesi olduğu veya bulunduğu bölgedeki ihracatçı birliğinin izin belgesi aranır.
1.8.2. İhracatçı birliği, verdiği izin belgesinin bir örneğini “Bağlı Muamele veya Takas Başvuru Formu”nda beyan edilen bankaya gönderir.
1.8.3. Hesapların izlenmesi ve işlemlerin takibi bakımından ithalat ve ihracat işlemleri aynı banka tarafından yürütülür.
1.8.4. İthalat ve ihracatın, ihracatçı birlikleri tarafından verilen izin belgesindeki süre (ek süreler dahil) içinde gerçekleştirilmesi gerekir.
1.8.5. Bu ödeme şeklinde firmalarca gerek ithalat gerek ihracata ilişkin GB’nin 28. hanesine bu işlemlere aracılık eden aynı banka şubesi ile ödeme şekli olarak “Bağlı Muamele” yazılır.
1.8.6. İhracatçı birliklerince verilen süreden itibaren 90 gün içinde ithalat ve ihracat hesabının kapatılmasını teminen aracılık eden bankaya müracaat edilmesi zorunludur.
Birliklerce verilen izin belgesinde ithalat ve ihracat bedelleri,
a) TL olarak gösterilmiş ise DAB ve TPTB bankaya başvuru tarihi itibarıyla TL olarak düzenlenir.
b) Döviz olarak gösterilmiş ise bankaya başvuru tarihi itibarıyla serbestçe belirlenen alış kurundan TL’ye çevrilerek TPTB ve TL olarak DAB düzenlenir. Uygulanacak kur, belgelerin düzenlenme tarihindeki TCMB döviz alış kurundan az olamaz.
Her iki halde de belgeler üzerine “Bağlı Muamele” olduğuna ilişkin not konulur ve fiili ihraç ve ithal tarihi yazılır.
1.8.7. Bankalarca, ithalat ve ihracat hesabının ihracatçı birliklerince verilecek izin belgesindeki süreden itibaren 90 gün içinde kapatılması için başvurulmaması veya bu süre içinde ithalatın ve ihracatın gerçekleştirilmediğinin tespiti halinde 10 iş günü içinde ilgili kambiyo müdürlüğüne ihbarda bulunulur.
1.8.8. Banka tarafından hesabı kapatılan veya kambiyo müdürlüğüne ihbar edilen işlemler hakkında izin belgesini veren ihracatçı birliğine 10 iş günü içinde bilgi verilir.
1.8.9. İhracat bedelinin verilen süre içinde mal ile karşılanmaması durumunda döviz olarak tahsil edilen kısım ilgililere serbest kurdan ödenir. Döviz alışının bu süreden sonra yapılması halinde ise ihracat bedelinin alışı serbest kur üzerinden yapılmakla birlikte alışın yapıldığı tarih ile bağlı muamele için verilen süre sonundaki TCMB alış kurları arasında lehe oluşan fark DFİF’e aktarılmak üzere 10 iş günü içinde ilgili TCMB şubesine devredilir.
İhracatın yapılmaması veya ihracatın ithalatın tamamını karşılamaması halinde ithalatın ihracatla karşılanmayan kısmı mal mukabili ödeme hükümlerine tabi tutulur.
1.8.10. İhracat veya ithalat bedellerinin kısmen veya tamamen hizmet veya teknoloji transferiyle ödenmesinin öngörüldüğü durumda ithalatçı veya ihracatçının düzenlediği fatura veya gerek duyulacak diğer belgelerdeki tutarlar esas alınır.
1.8.11. Bağlı muamele konusu ihracata ilişkin GB’nin, peşin bedelin tasfiyesi suretiyle kapatılmasında kullanılması mümkündür.
Hazine Müsteşarlığının 31 Temmuz 1996 tarih ve 32177 sayılı yazısı.
